Fragmenten uit een dagboek: wij balen ook!

 Het is allemaal wat. Die stikstofcrisis.

Met een opgerold supboard op de achterbank reed ik laatst door de Noordoospolder en Friesland. De dorpen Creil en Rutten zijn versierd met vlaggen. Op zich een feestelijk gezicht, ware het niet dat het allemaal omgekeerde Nederlandse vlaggen zijn.
   Ook veel trekkers en auto’s met rode boerensnotdoeken. Dat was nog niet zoveel te zien hier in de polder, vergeleken met de rest van het land.
   Friesland is een ander verhaal. Wanneer mijn moeder en ik in de auto zitten en Friesland binnenrijden, zeggen we altijd tegen elkaar: ‘Bijzonder he, je rijdt de polder uit en je bent ineens in een andere wereld’. Het inmiddels bijna een grap geworden, hoewel ons beide harten altijd weer een klein sprongetje maakt wanneer we het oude land binnenrijden.
   En het landschap veranderde inderdaad. Op vrijwel iedere brug of viaduct hing een protestvlag. In vele weilanden stonden borden met teksten als: ‘Friesland is mooi. Laten we het zo houden.’
   Bij iedere dorpsingang of rotonde stonden hooibalen, met teksten geschreven op het plastic, of treurige smileys.
   Ook gezien: hooibalen met de tekst, ‘wij balen ook’.

Nu hou ik best van ludiek protest. Ben je het ergens niet mee eens, laat het maar horen. Pak een stuk karton en een kwast, kladder een tekst neer en steek het ding omhoog. Maak een cartoon. Schrijf een blogspost.
Ik heb begrip voor de boeren waarvan hun bestaan nu plotseling onzeker is. Maar waarom kreeg ik dan toch een vreemd gevoel in mijn maag bij het zien van een polderdorp vol met omgekeerde vlaggen?

Ik weet niet zoveel over stikstof. Ik ben geen wetenschapper. Ik weet ook niet zoveel over veeteelt of akkerbouw. Ik ben geen boer.

Wat ik wel weet:
- Nederland is één van de kleinste landen op aarde betreft oppervlak, en we zijn op de Verenigde Staten na de grootste voedselexporteur ter wereld.
- Veel stikstofuitstoot is schadelijk voor dier en natuur. Met te veel stikstof verdwijnt bepaalde flora die fauna nodig heeft. Zonder bloemen geen bijen, zonder bijen geen verstuiving en op termijn geen voedsel – om het zo maar te zeggen.
- Als natuur verdwijnt kan er minder CO2 omgezet worden naar zuurstof. Meer CO2 in de lucht betekend snellere opwarming van de aarde.
- Snellere opwarming van de aarde betekend stijging van de zeespiegel.
- Stijging van de zeespiegel betekend dat we op een zeker moment als Nederlanders mooi de klos zijn.

Misschien leest het bovenstaande weg als vergezocht of doorgedraaid. Zou best kunnen. Op momenten waarop ik bezig ben met iets dat niet zoveel geestelijke inspanning vraagt gaan gedachten nog wel eens malen. In dit geval was het tijdens het schoonmaken van mijn autootje. Terwijl ik een stukje zongedroogde drop aan het weg peuteren was dacht ik aan een fragment uit een aflevering van Barend & Witteman dat ik onlangs op YouTube zag. Een debat onder leiding van Sonja Barend tussen een milieuactivist en niemand minder dan Pim Fortuyn.

Hetgeen waarover gedebatteerd werd: de vraag of Nederland naar gas moest gaan boren in de Waddenzee. Nee, zei de milieuactivist. Schadelijk voor de natuur. Viel allemaal wel mee, vond Fortuyn. Wat opviel: Sonja Barend noemde in een vraag andere vraagstukken op, zoals de uitbreiding van Schiphol, maar ook: de stikstofuitstoot in de landbouwsector.

De aflevering werd uitgezonden in 2001.

Dat betekent dus dat er al minstens 20 jaar, zo niet langer, bekend is dat er een probleem is omtrent de stikstofuitstoot, in ieder geval dat het op termijn een probleem zou gáán worden.

De overheid wist het, de boeren wisten het, de burgers wisten het.

En vooral die laatste groep, waarvan ik zelf deel uitmaak, heeft ergens ook wel boter op het hoofd hoor.

We zijn gewend geraakt de hele dag door vlees en zuivel te eten. Bij het ontbijt, tijdens de lunch en het avondeten. In de avond, voor de flauwte, een lekker stukje worst. Of een lekker frikadelletje. Bij de borrel een bruine fruitschaal. Op verjaardagen is dat een hoogtepunt.  

We zijn gewend geraakt dat de supermarkt het hele jaar vol ligt met dezelfde groente en fruit. Kan het niet in Nederland geteeld worden, dan laten we dat overvliegen. Een lege plek waar normaal plastic schaaltjes met voorgesneden stukjes ananas liggen leidt tot opgetrokken wenkbrauwen. We gooien alles maar achteloos in de kar, maar vragen ons zelden af wat er allemaal voor nodig is om dat te kunnen doen.

Met kerst bestellen we op AliExpress dansende kerstmannen op een rock- ‘n-rollnummer met lichtgevende billen omdat we dat zo grappig vinden. Lekker gezellig. En het is nog een paar euro goedkoper dan wanneer je het hier in een winkel zou halen. Dan ben je toch een dief van je eigen portemonnee? Huppakee, drie muisklikken op je telefoon en een paar dagen wachten verder, en alles wat je hartje begeert vind je vanzelf voor je voordeur!

Vergeef het me dan ook als ik grinniken moet wanneer ik een rode boerenzakdoek op een SUV zie wapperen.

Ik weet niet hoe deze crisis zal worden opgelost. Wat ik wel weet is dat we nog voor crisissen van grotere omvang komen te staan.  

En ik weet dat minder vraag zal lijden tot minder aanbod.

Ik geloof dat we daar al een flink onderdeel van de oplossing te pakken hebben.