HALLOGEEN

Vanavond is het Halloween. Althans, in de Verenigde Staten, waar het feest oorspronkelijk uitbundig gevierd wordt. Alleen is het de laatste jaren steeds meer overgewaaid naar Europa. Best wel gek, want het feest komt oorspronkelijk hier vandaan.

Hier op Urk wordt Halloween niet gevierd. Tenminste, niet op de manier zoals ze dat in Amerika kennen, met pompoenen en trick-or-treat’s langs de deuren. Toch begint het feest wel steeds meer aan populariteit te winnen in Nederland en de rest van Europa, tot grote zorgen van de kerk. Toen ik een jaar of wat geleden op catechisatie zat, werd er flink tegen gewaarschuwd. Het feest zou een heidense oorsprong hebben, en bovendien een deur openzetten naar het occultisme. Plotseling kregen we thema-avonden en kwam het begrip Halloween langs in de preek. Maar wat is Halloween eigenlijk? Is het een onschuldig feestje, of is het echt zo verontrustend en occult zoals dat van de kansel wordt beweerd?

De oude Kelten vierden Samhain, een oogfeest en tevens nieuwjaar. De Kelten geloofden dat op die dag de geesten van overledenen terugkwamen op aarde. Er werden feestmalen gehouden en om de slechte geesten, want die zaten er ook tussen, weg te houden, droegen mensen maskers en werden er vuren gestookt. Volgens de catechisatieles die ik me herinner, is Halloween een directe voorzetting van dit Keltische feest, maar hard bewijs ontbreekt hiervoor. Wél past het samhainfeest in de traditie die meer voorchristelijke volkeren eropna hielden. De Germanen hadden een soortgelijke traditie, waarbij tijdens het feest van Wodan gezichten zwart werden gemaakt met kool, in Latijns- en Zuid-Amerika hielden de inheemse volkeren zich bezig met voorouderverering, wat ze nu nog kennen als ‘de dag van de doden’, in China vieren ze een hele maand feest waarbij de overleden voorouders worden herdacht en in Madagaskar kunnen ze er helemaal wat van: daar worden overledenen opgegraven, in de zon te drogen gelegd en in doeken gewikkeld. En dan feesten maar.

Toen later de Katholieke kerk aan populariteit won in Ierland, werd daar ook Allerheiligen en Allerzielen gevierd. Allerheiligen is een feestdag waarbij de overleden heiligen van de kerk worden herdacht, en met Allerzielen de overleden dierbaren en familieleden. Hoewel dat verder niets meer met het Samhainfeest te maken heeft, is het wel goed mogelijk dat de kerk deze datum bewust gekozen heeft. De Katholieke kerk had dat voor het handje. Nog steeds hebben veel christelijke (katholieke) gebruiken en rituelen een voorchristelijke afkomst. Vaak was het een strategische zet van de kerk om voor heidenen de stap naar het christelijke geloof makkelijker te maken.

In Ierland mochten op de avond voor Allerzielen (All Hallows Eve) de armen langs de deuren om te bedelen voor brood en wijn. Kregen ze die, dan baden ze voor de gever opdat de tijd in het vagevuur vermindert mocht worden. Later, toen in de 19^e -eeuw door hongersnood veel Ieren op de vlucht werden gedreven naar Amerika, namen ze deze traditie met zich mee. En daar ontwikkelde het feest zoals het alleen in Amerika kan ontwikkelen. Griezel en horror werden toegevoegd, de kinderen gingen langs de deur met trick-or-treat, waarbij de bewoner de keuze lieten maken tussen een traktatie of een rotstreek en de Jack-o-latern, een uitgeholde pompoen, werd hét gezicht van het feest. Ook een Europees dingetje trouwens, overal in Europa werd rond deze tijd bieten en knolrapen uitgehold en een gezicht uitgesneden.

Halloween is een vreemde mengeling van oud middeleeuws bijgeloof, katholicisme en dat verdraaide grenzeloze Amerikaans kapitalisme. Dat het overwaait naar ons is vreemd, want het feest kent Europese wortels. Net als Valentijnsdag. Het wordt als een boemerang weer ons gezicht gesmeten.

Is Halloween nu echt zo verdorven en gevaarlijk? Nou, het is maar net wat voor invulling je er zelf aan geeft. Liever zou ik zien dat het Sint-Maarten weer een herbeleving krijgt. Een kostelijk en gezellig kinderfeestje. Vooralsnog blijft Halloween een excuus voor jongeren om zich eens te verkleden en te feesten. En met een beetje griezelen is volgens mij niks mis. Toch laat ik het hele festijn aan me voorbijgaan. Vandaag sta ik stil bij Luther en zijn 95 stellingen en woensdag laat ik tijdens Allerzielen een kaarsje branden, al ben ik een protestante jongen. Dat Katholieke heeft soms ook wel weer wat.

Fijne Halloween/hervormingsdag/Allerheiligen/Allerzielen!