#15 Bahasa Hollandia

 Moe van het zoeken naar podcasts zocht ik onlangs in bed naar een interessant YouTube filmpje om te luisteren. Ik kwam uit bij de Universiteit van Nederland, behapbare minicollega´s over uiteenlopende onderwerpen. Een titel sprak me aan: waarom is het Nederlands niet uitgegroeid tot een wereldtaal?

Het had, gezien onze koloniale en handelsverleden, de potentie om uit te groeien tot een taal die door een aanzienlijk deel van de wereldbevolking gesproken kon worden. Zo is het Portugees nog steeds een grote taal in Zuid-Amerika. Stel je voor dat overal waar de Nederlanders voet aan wal hebben gezet nu nog Nederlands zou worden gesproken. Dan had je een taalgebied gehad wat gedeeltes van de Amerikaanse oostkust, Wallonië, Luxemburg, Brazilië, India, Zuid-Afrika, de Caribische eilanden, Australië, Nieuw-Zeeland, Suriname en Indonesië had beslaan.

Wat een afzetmarkt voor schrijvers! In plaats van de eindeloze Marvel films zouden de albums van Suske en Wiske verfilmd worden, Daniel Craig zou geen James Bond, maar Agent 327 spelen, Annie M.G. Schmid zou J.K Rowling van haar troon stoten. Geen Harry Potter, maar Wiplala! Hoe mooi zou het zijn als zoveel kinderen konden opgroeien met de illustraties van Fiep Westendorp? Die zijn, zonder gekheid, van wereldniveau.
   Het bovenstaande is gekkigheid natuurlijk, maar toch, de Nederlandse (jeugd)literatuur bevat pareltjes die een groter publiek verdienen. Als striptekenaar Martin Lodewijk in een Franstalig land was geboren was hij nu samen met zijn stripboeken wereldberoemd geweest.

Maar waarom is het Nederlands na de koloniale periode dan niet zo groot gebleven als het Portugees? Tsja, dat heeft alles te maken met de manier waarop de onderdrukkers omgingen met taal. In Indonesië werden honderden talen gesproken, we beperken ons even tot Java. In Java had men een inheemse taal voor de Elite, en voor het klootjesvolk. Als iemand van de elite een arbeider aansprak deed die dat in zijn eigen taal, een arbeider diende de elitetaal niet te spreken.
   Op precies dezelfde manier deden de Nederlanders dat weer met de Indonesische Elite. Als die Nederlands zouden spreken, zou dat betekenen dat ze gelijk aan hen waren. Stel je voor.

Tot het begin van de vorige eeuw. Verhoudingen veranderde, de koloniale blik werd anders. Het Nederlands mocht gesproken worden. Had je als elitekind het geluk om in Europa te gaan te gaan studeren, kwam je terecht in de Europese hoofdsteden. En doordat je de taal sprak, begreep je je medestudenten. Maar laat in die tijd nu net door Europa de wind van vakbonden, socialisme en nationalisme waaien. Iets waar Europese studenten vol van waren. 

De studenten kwamen terug naar hun eigen land en namen die ideeën mee. Zo vormden zich de eerste vrijheids en onafhankelijkheidsbewegingen. En, de overheersers werden bestreden in hun eigen taal.
In het geval van Indonesië werd na de vrijheidsverklaring gezocht naar een nieuwe taal, die iedereen spreken kon. Een lokale arbeiderstaal werd omgedoopt tot het Bahasa Indonesia.

Taal zegt iets over je identiteit, welke taal je spreekt, hoe je die spreekt. Voer voor een andere blogpost, maar wat ik zeggen wil: doordat de overheersers in Nederlands-Indië het volk niet toestond Nederlands te spreken, werden we na de dekolonisatie teruggeworpen naar ons eigen kleine taalgebied. Het Nederlands werd wat het is en hoort te zijn: een kleine taal, voor een klein land.