#16 de dood van Stalin

 In de late ochtend van 1 maart 1953 kwam er een bediende met een kopje thee met een schijfje citroen aan een slaapkamerdeur. Ze haalde adem, schraapte haar keel en klopte aan… maar hoorde niets. Ze moet gedacht hebben dat de persoon die ze wekken moest nog lag te slapen, en diegene hield er niet van gestoord te worden uit zijn nachtrust. Ze zal, zo stel ik het me voor, het dienblaadje tenslotte voor de deur hebben neergezet en de verdere dag in spanning hebben gekeken of de thee naar binnen was gepakt.

Maar thee werd er niet meer gedronken. Aan de andere kant van de deur lag Jozef Stalin. Op zijn tapijt, in een plas van zijn eigen urine. Het zou nog de hele dag duren voordat zijn personeel eindelijk de moed bij elkaar had verzameld de kamer te betreden en de man in zijn noodlijdende toestand aan te treffen. De Maarschalk was getroffen door een hersenbloeding.

Misschien komt het door de oorlog in Oekraïne en de steeds meer ontpoppende dictator Poetin dat ik mij steeds meer begin te verliezen in de geschiedenis van de Sovjetunie. Hoe kan het toch zijn dat een land zo lang gebukt heeft kunnen gaan onder zoveel angst en staatsterreur? Hoe kan het zo zijn dat slechts één man het voor het zeggen kan krijgen en met een blauw potloodje kan beslissen over miljoenen mensenlevens? In de geschiedenis van Stalin is er één onderdeel – zijn dood – dat al een tijdje mijn aandacht trekt.

Pas een dag later, de tweede maart, kwam het politbureau naar Stalins datsja. Stalin, nog steeds bij leven, werd op een bank getild en de partijlieden besloten op zoek te gaan naar de beste dokters van Moskou. Die dokters waren er niet meer, zo bleek al snel. Tijdens een van de vele zuiveringen waren alle vooraanstaande dokters en artsen óf naar de goelag gestuurd, of na een schijnproces vermoord. Aan de overgebleven dokters die tenslotte werden opgetrommeld werd vooral de vraag gesteld: kan hij zich nog herstellen?

Een paar dagen later kon Stalin het tijdige voor het eeuwige verruilen. Die laatste dagen moeten vreselijk zijn geweest. Het nieuws werd bekend gemaakt, het land stortte zich in een massale, diepe rouw. Maar niet iedereen rouwde. De leden van het politbureau raakten verwikkelt in een machtsstrijd over de opvolging, terwijl de uitvaart van Stalin nog plaats moest vinden.

Nu is de vraag: zouden de partijbonzen opgelucht zijn geweest toen de artsen de vraag hadden beantwoord met dat Stalin het niet meer zou redden?

De man waar iedereen voor vreesde was niet meer. Er viel een rust over iedereen die naast hem stond. Eén verkeerde stap kon je einde betekenen. Voor de leden van het politbureau betekende het ook een einde aan de talloze zuipavonden in Stalins datsja, of filmavonden waar ze tot vervelens toe westernfilms hadden moeten kijken. Stalin ging door tot diep in de nacht en niemand haalde het in zijn hoofd om eerder te vertrekken of zo’n avondje over te slaan.

Stalin vertrouwde niemand, niemand vertrouwde Stalin. Al was je nog zo overtuigd communist en hielenlikker, hij markeerde net zo makkelijk een vinkje achter je naam en weg was je.

Maar de vraag is natuurlijk wie het meest bang was. Stalin zelf sliep in verschillende datsja’s, en koos pas vlak voor het slapengaan zijn slaapvertrek uit. Bang als hij was in zijn slaap vermoord te worden. Iedereen was een potentieel vijand. Overal zag hij complotten tegen hem. De man die talloze dodenlijsten maakte moet onophoudelijke nekklachten hebben gehad van het over zijn schouder kijken.

Nog opmerkelijk (maar verder niet zo belangrijk) is dat er in Stalins bureaulaatje drie briefjes zijn gevonden. De eerste van Lenin die eiste dat hij excuses maakte aan zijn vrouw Kroepskaja. Stalin zou haar grof bejegend hebben.
   De tweede was van Boecharin, een econoom en Bolsjewistisch kameraad van Stalin. Ter dood veroordeeld na een schijnproces. In het briefje stond: Koba, waarom is mijn dood zo belangrijk voor jou?
   Het derde briefje kwam van de communistische leider van toenmalig Joegoslavië, Tito. Het luidde: Stop met moordenaars naar Belgrado te sturen, want anders stuur ik een man naar Moskou en ik hoef er geen tweede te sturen.
   Blijkbaar hebben de brieven zo’n verpletterende indruk op Stalin gemaakt dat hij ze bewaard heeft.

Afijn, kijk met de bovenstaande geschiedenis naar het huidige Kremlin en je ziet niet langer een alleenheerser waar iedereen bang voor is, maar een angstig mannetje die niemand meer vertrouwd.

Blijft toch een gek land he?