#273 Podwalken door Deventer

Deventer

Nadat ik laatst een podwalk had gedaan in de Bijlmer, via een app van de televisieserie Het Verhaal van Nederland, heb ik de smaak te pakken. Bij iedere aflevering van een serie verschijnt ook een podwalk, en één aflevering uit het eerste seizoen sprak me wel aan. Dat was Pestlijders en predikanten, over onder andere Geert Grote, de Moderne Devotie, de Wederdopers en hoe de boekdrukkunst dat allemaal in een stroomversnelling heeft gebracht. Deventer staat, naast zijn boekenmarkt, koeken en Özcan Akyol, ook bekend als de plek waar die Moderne Devotie kon postvatten. Daar wist ik weinig van af, en leren is altijd leuk, dus reden we op een mooie nazomerdag door het door Özcan Akyol geprezen Salland richting het door Özcan Akyol geprezen Deventer.

Tip voor iedereen die een dagje Deventer gaat doen: aan de andere oever van de IJssel parkeer je op Parkeerterrein Melksterweide gratis. Die optie werd onder onze neus weggekaapt door een opdringerige Duitse automobilist, die het laatste parkeerplekje schaamteloos opeiste terwijl wij netjes stonden te wachten tot de geparkeerde auto weg kon rijden. Toen pas ontdekten we dat je op het aangrenzende betaalde parkeerterrein een hele dag kan staan voor slechts één euro. Eén euro! Waar vind je dat nou nog? En voor iets meer dan een euro mag je de IJssel oversteken met een kostelijk pontje. De dag kon niet meer stuk. Wij liepen echter over de brug richting de stad, omdat Daan Schuurmans ons die kant opstuurde.

Terwijl we de brug overliepen, schetste Schuurmans een beeld van hoe Deventer er in de Hanzetijd uitgezien moet hebben. Rivieren waren de snelwegen van de late Middeleeuwen, vracht- en handelsschepen meerden af en aan. Op de kade klonk het rollen over de keien van gevulde biervaten. Het moet een gezellige bedrijvigheid zijn geweest. Door heel Noordwest-Europa werkten steden samen in een Hanzeverbond om te handelen en die handel te beschermen. Volgens Schuurmans was het verbond daarmee een voorloper van de Europese Unie.

En zo waren er nog wel meer leuke weetjes die Schuurmans ons vertelde. ‘Zie je die vis aan die gevel daar?’ zei hij op een zeker moment, ‘dat is een stokvis, meegenomen met de handel in Scandinavië.’ Ja, je zou er zomaar aan voorbij lopen, die hele stokvis, maar hij hangt er toch maar mooi en vertelt evengoed een verhaal. Deventer stond bekend om zijn stokvissen en Deventenaren werden daarom Stokvissen genoemd. Nog steeds, fun fact, heet het stadje tijdens carnaval Stokvisgat.

Kostelijk

Over die handel met Scandinavië gesproken: wie door Deventer wandelt en in de knusse binnenstraatjes met bontgekleurde gevels zijn ogen een beetje dichtknijpt, kan zich zomaar in een Pippi Langkous-film wanen. Sommige buurtjes doen inderdaad Scandinavisch aan.

Graffiti uit zich in Deventer op bijzonder aandoenlijke wijze 

n de veertiende eeuw zou Geert Grote in Deventer een nieuwe spirituele stroming starten. Geert was een burgemeesterszoon, opgegroeid in alle luxe, maar op tienjarige leeftijd verloor hij zijn beide ouders aan de pest. Hij was bezig aan een lekkere carrière binnen de kerk, totdat hij in 1327 bij een bezoek aan familie in Deventer een ernstige ziekte opliep. In Het Verhaal van Nederland wordt dit voorgesteld als de pest, maar duidelijk is dat niet. Wel is duidelijk dat hij ervan genas en sindsdien zijn leven over een heel andere boeg gooide.

Daar heb je 'm zelf 

Hij wierp zijn kleurrijke kleding af, slofte voortaan in sombere kledij door het leven en onthield zich van de luxe waarin hij was grootgebracht. Met een groep volgelingen stichtte hij een soort commune: de Zusters en Broeders des Gemenen Levens. In Deventer is van de vrouwencommune nog altijd een mooie tuin te zien, waar ze werkten, gebeden deden of Bijbels overschreven. Dat laatste was belangrijk voor de beweging, want ze schreven de Bijbel over in de volkstaal. Zo werd de Bijbel beschikbaar voor iedereen die lezen kon - voor degenen die dat niet konden werd er leesonderwijs gegeven - en werden de gewone burgers uitgenodigd om zelf te lezen, leren en nadenken. Voorheen deed de priester dat voor je, nu mocht je zelf die verantwoordelijkheid nemen. En afleggen. Verantwoordelijkheid zou een bepalend kenmerk worden voor deze stroming, die we kennen als de Moderne Devotie.

Op iedere hoek ontdek je iets nieuws. Deventer is een gift dat keeps giving.

Geert Grote bezocht tenslotte, tegen beter weten in, een zieke vriend. Hij kwam besmet terug en stierf in 1384 alsnog aan de pest. Een volgeling van Grote, Thomas à Kempis, zou later De Imitatione Christi, ofwel In Navolging van Christus, schrijven. Een boek dat zich door de hele IJsselstreek, het Hanzegebied en later de wereld zou verspreiden, en zowel door katholieken als de latere protestanten gelezen werd. Nog steeds is het werk van à Kempis in meer dan zestig talen beschikbaar en is het, na de Bijbel, het meest wijdverspreide boek ter wereld.

De entree van de oude bibliotheek 

We liepen langs de Atheneumbibliotheek, oorspronkelijk onderdeel van het Gemenen Levensklooster. Hier worden eeuwenoude boeken bewaard, die de Moderne Devotie als beweging vormgaven en later in allerlei opzichten de weg zouden plaveien voor de Reformatie.

Overdrijven is ons vak

Schuurmans nam afscheid. We bezochten nog de grote kerk, wandelden wat door de binnenstad, en na een Italiaans ijsje zochten we het pontje op. Op de rug van de schipper stond de geweldige slagzin: overdrijven is ons vak. Aan de andere kant van de oever waren hobbyschilders bezig met een stadsgezicht van Deventer. Een fijn Hanzestadje, met bergen aan bijzondere geschiedenis en een gemoedelijk sfeertje.

We begrepen Özcan Akyol.

Kunstenaar. Pondje. Stadsgezicht.