Fietsroute Urk-Schokland-Nagele

Lijkt het u leuk om Urk en Schokland eens per fiets te ontdekken? Dan heb ik een leuke fietsroute voor u. De route is het mooist in de zomermaanden, maar nu in de nazomer is hij ook goed toe doen. Pas op, u bent er wel een flinke middag aan kwijt.
 

U begint bij museum Het Oude Raadhuis. 

U verlaat de Raadhuisstraat, in de volksmond Torenstraat genoemd, en slaat bij supermarkt Boni linksaf. Op de Klifweg gaat u over de rotonde en neemt u de eerste afslag rechts.

U fiets nu richting het Gemaal Vissering. Met dit rijksmonument begon men met bouwen in 1938 en de opening was in 1942. Neem even de tijd en stap van uw fiets om over de reling naar beneden te kijken. Kijkt u ook eens de sluis in. Wat een diepte hé? Het gemaal houd samen met het Gemaal Buma te Lemmer de Noordoostpolder droog. Het houd een streefgewicht van NAP -5.75 m in de zomer en NAP -5.85 in de winter aan. Een flink verschil dus met het waterpeil van het IJsselmeer. Als u naar de zijkant van het gemaal kijkt ziet u een klein gedichtje.
“Het gemaal pompt het water dat vissers naar zee voert. Het Gemaal levert stroom aan vrouwen op de kade.”
Op elk gemaal in de buurt heeft men zo’n gedichtje geplaatst. Maar als u in een auto voorbij rijdt is dat natuurlijk niet te lezen. Maar goed, u bent op de fiets, dus dat is dan weer leuk meegenomen.

U stapt weer op de fiets en steekt de weg over, de dijk op. Dit is even een stukje omhoog. Fietst u in de zomer? Grote kans dat hele kudde schapen en stapels schapenkeutels u begroeten. Als u voor u de Ketelbrug in zicht heeft, weet u zeker dat u op de goede dijk bent. U fiets de Ketelbrug onderdoor en passeert het ketelstrandje. Een klein strandje zo onder de A6.

Nu volgt een mooi stukje van de Noordoostpolder. De dijk tussen de ketelbrug en Schokkerhaven is in de zomerperiode werkelijk prachtig! Het gras staat hoog, en tussen het basalt vind u prachtige begroeiing. Past u wel op voor de muggen. In de maand Augustus is de dijk op zijn mooist.

U nadert Schokkerhaven. Voor dat u Schokkerhaven bereikt vind u aan uw linkerhand het sluitgatmonument. Het is een soort van levensgrote maquette van de Noordoostpolder. En het is in reliëf, omdat u de voormalige eilanden Urk en Schokland boven het nieuwe land ziet uitsteken. Als u de maquette zo bekijkt, lijkt de Noordoostpolder net een badkuip. Boven de maquette vind u een ander monument, het is een grondgrijper van een drijvende kraan. Op deze plek is in 1940 het laatste gat gedicht van de Zuidermeerdijk, op Urk in de volksmond ook wel de Kamperdijk genoemd. De andere dijk, tussen Urk en Lemmer is gedicht in 1939, heet eigenlijk de Westermeerdijk, maar wordt op Urk dan weer de Lemsterdijk genoemd.
Bij het Schokkerstrandje fietst u door, en fietst u via Schokkerhaven de dijk op. Neemt u eens de tijd op uit te kijken over Schokkerhaven. Een tiental huizen, een steiger met wat bootjes en een strandpaviljoen. Zomers kan het er nog wel aardig zijn, maar laten we eerlijk zijn: in de winter moet u hier toch niet aan denken? U stapt weer op uw fiets en zet uw tocht voort.

Plotseling bent u niet meer aan het water en daalt u de diepte in, en tegelijkertijd bevind u zich in een heel ander landschap. Waar u eerst nog fietste langs het water van het Ketelmeer, over de weelderige Kamperdijk, fietst u nu door het vlakke en strak ingerichte Polderlandschap. U fiets in oostelijke richting over de Ramsweg en u neemt de eerste afslag links naar de Palenweg.
Als het goed is, fietst u nu richting Schokland. Vanaf hier ziet het er echter meer uit als een bos, omdat de omheining van het voormalige eiland compleet beplant is met bomen, zodat de contouren van het eiland nog steeds zichtbaar is in het polderlandschap.
Maar goed, vanaf de Palenweg gaat u rechtsaf het eiland op. Let op, dit is geen verharde weg. Maar u herkent het vast wel, er staan informatieborden en een bankje en zo.

Nu fiets u het zuidelijkste puntje van Schokland op. U merkt dat u een stukje omhoog gaat, omdat de Zuidert, zoals dit gedeelte heet, eigenlijk een terp is. Een kunstmatige heuvel dus. Schokland was feitelijk niets meer dan drie losse terpjes, te midden van een woeste zee, die alleen via paden over het palenscherm met elkaar verbonden waren. Zo’n pad was net breed genoeg voor één persoon, en passeerde u nou een tegenligger, dan moest u elkaar vastpakken en voorzichtig een rondje maken zodat u niet in het water zou vallen. De zogenoemde Schokkerdans.
Maar goed, u gaat nu het Ruïnepad op en aan uw rechterhand treft u aan een tweetal ruïnes. De eerste die u treft is de fundatie van een oude vuurtoren en vlak daarna treft u de ruïne van een oude kerk. Als u vanaf hier over Schokland kijkt ziet u een ietwat glooiend landschap en de tweetal ruïnes die verstopt lijken te liggen onder de bomen geven het geheel een ietwat mysterieuze uitstraling. U fiets over het schelpenpaadje richting de Middelbuurt. Onderweg komt u nog een klein terpje tegen, met een gerestaureerde waterput en hutje.
Als u onder het fietsen goed luistert naar het geknisper van de schelpen onder uw banden en u kijkt eens om u heen, vergeet u onmiddellijk dat u in een polder bent. Dat komt voornamelijk omdat het Flevolandschap de gronden rondom Schokland heeft opgekocht en als natte graslanden heeft ingericht. Zo is Schokland als het ware weer een beetje eiland, en zo wordt voorkomen dat de bodem van Schokland steeds dieper wegzakt. Het bijkomend voordeel is dat de natte weilanden nu een prachtig bloemrijk natuurgebied is waar u onder andere Grutto’s, kieviten en andere weidevogels treft. Nee, met een beetje fantasie waant u zich hier zelfs in het buitenland.

Op een gegeven moment ziet u het kerkje en palenscherm naderen. U bent nu op de Middelbuurt, een voormalig Schokkers dorpje waar nu een museum en een restaurantje gevestigd is. Van het oude dorpje is alleen nog de Enserkerk en een ijsloperschuur bewaard gebleven. De kerk werd gebouwd in 1834 en heeft volgens velen een Scandinavisch uiterlijk en inrichting. Lang hebben de Schokkers overigens niet kunnen kerken in het Enserkerkje, want het eiland werd in 1859 ontruimd.
Het is zeker de moeite waard om het museum te bezoeken en anders bied het restaurantje met het bijhorende terras een prima mogelijkheid om even te pauzeren van de tocht.

Nu stel ik u voor twee keuzes: u kunt vanaf de middelbuurt via de Schokkerringweg linksaf gaan, of u kunt uw fietstocht iets uitbreiden door rechtdoor over het Plankenpad te gaan. U steekt dan op een gegeven moment de Oud Emmeloorderweg over en fietst over het Vluchthavenpad naar Emmeloord. Als u nu denkt, ‘huh, Emmeloord is toch een stad?’ dan klopt dat. Het huidige Emmeloord is vernoemd naar het haventje van Schokland, dat ook Emmeloord heette. U treft er een haventje, een voormalig vuurtorenwachtershuisje en een vuurtoren. Verder staat er nog een huisje met informatie over het oude Emmeloord. Neemt u gerust de tijd om even rond te wandelen en van het uitzicht te genieten. Als u nu in noordwestelijke richting kijkt, ziet u in de verte de Poldertoren. Het symbool van het huidige Emmeloord en tevens het middelpunt van de Noordoostpolder, maar we zijn bezig met een fietstocht over de voormalige eilanden, dus dat laten we verder buiten beschouwing. U fiets nu helemaal het noordelijke gedeelte van Schokland om, passeert wederom de Oud Emmeloorderweg en fietst via de Keileemweg naar de Schokkerringweg waar u rechtsaf slaat en het fietspad neemt richting Nagele. Ondertussen bent u ook langs de gesteentetuin gekomen, die we overgeslagen hebben, maar als u interesse heeft bent u vrij om de tuin te bezoeken.

Haventje van Emmeloord

Oud Emmeloord

Als u Schokland achter u hebt gelaten fietst u rechtdoor over de Schokkerringweg. U passeert nu het dorp Nagele. U moet ook een stukje door het dorp fietsen, om via het fietspad Urk weer te kunnen bereiken. De naam Nagele komt trouwens ook van een voormalig eiland af. Het dorp is in de middeleeuwen door de Zuiderzee verzwolgen, maar past zodoende toch wel in het plaatje, nu we een fietstocht maken over de voormalige eilanden.
Nagele is gebouwd in de jaren 50 en heeft daardoor ook die typische bouwstijl. U kent het wel, met veel glas en beton en zo. Opvallend zijn de platte daken, maar laten we eerlijk zijn: dat hebt u na een aantal huizen gepasseerd te hebben ook wel weer gezien. De bouwgeschiedenis van Nagele is op zich nog wel aardig omdat er architecten met grote namen, zoals bijvoorbeeld Rietveld hun visie konden toepassen op de inrichting van het dorp. Misschien was het in de jaren 50 dan ook wel bijzonder, maar anno 2017 is er na een supermarkt, een kerkje en een klein museum na weinig te doen. In hetzelfde museum, Museum Nagele, kunt u meer leren over de bouwgeschiedenis van het dorp, mocht u interesse hebben.
Goed, we gaan verder. Nabij de bushalte slaat u linksaf en fietst u door de Eggestraat, u houd de Nagelervaart aan.

Ik ben eerlijk tegen u: dit stuk is gewoon even doortrappen. Er is weinig te zien, maar geniet in plaats daar van vooral van de weidse uitzicht en de stilte. Dit stuk, tussen de twee eilanden in, was vroeger zeebodem. Waar het oude eiland Nagele nu precies heeft gelegen, is onbekend.
Trouwens, ook Schokland werd pas in de middeleeuwen een eiland. Het grootste gedeelte van haar geschiedenis behoorde Schokland dus bij het vasteland. Toen het ijs van de laatste ijstijd zich terug begon te trekken, bleef Schokland als een heuvel achter, te midden van een kaal en vlak landschap. Pas vanaf de 11^e eeuw werd Schokland pas een echt eiland. Het regende in die tijd uitzonderlijk vaak en veel, en de gebieden rondom Schokland vulden zich met water. Door uitzonderlijk hoog water en krachtige stormen drong de Noordzee in de 12^e eeuw het ontstane meer binnen en de Zuiderzee was een feit. Pas rond 1400 raakte Schokland los van het vaste land en werd het een eiland. Net als Urk was Schokland veel groter dan op het moment van de inpoldering. In de loop der eeuwen heeft de zee veel land van de eilanden afgeslagen. 

Het is raar om te beseffen dat waar u nu fietst, zich misschien ooit een middeleeuwse nederzetting bevond waar boeren het land bewerkten en vee hielden. Toen was het eeuwen zeebodem en nu is het weer land, maar dan met moderne boeren.

U fietst onder de A6 door en via de domineesweg legt u het laatste aantal kilometers af richting Urk. Als u het gemaal en de rotonde gepasseerd bent, bevind u zich weer op de haven van Urk.

Pakt u maar gerust een terrasje en verwen u zelf met een drankje of een vers gebakken visje, niemand neemt u het kwalijk. U hebt namelijk een flinke fietstocht achter de rug van circa 32 kilometer! Niet meer te veel doen dus, maar geniet u vooral van de gastvrijheid en de levendigheid van de haven van Urk.  

Middelbuurt, begin dit jaar

JMZ