#60 Nomen est Omen

Topcover.

Aan historische figuren worden vaak bijnamen gegeven. We kennen allemaal Karel de Grote, Lodewijk de Zonnekoning en Willem de Zwijger. Maar wie waren Jan met de Kaak, Wladisaus Spillebeen, Lodewijk de Twister en Johanna de Waanzinnige eigenlijk?

In het boekje Nomen est Omen onderzoekt Bart Funnekotter, van de gelijknamige rubriek in het NRC, hoe heersers hun bijnamen kregen. Waren daar hun aanbidders of juist hun vijanden verantwoordelijk voor? Wat ik wel kan vertellen is dat de bijnamen gegeven door die laatste categorie het vermakelijkst zijn.

Neem Godfried III van Neder-Lotharingen. Ach, wat was die man een tragisch levensloop beschoren. Toen hij in 1069 zijn vader (Godfried met de Baard) opvolgde en hertog werd van de Lage Landen, werd hij gepresenteerd als een veelbelovende jongeman – ‘maar wel met een bochel’. Het leverde hem de bijnaam De Bultenaar op.
   Hij mocht trouwen met Mathilde van Canosa, maar dat huwelijk liep al snel op de klippen waarna Mathilde terugkeerde naar Italië, waar ze het bed deelde met de ene na de andere man. Volgens een auteur luidde haar bijnaam Gräfin Os Vulvae. Gravin Vagina dus. De roddels over zijn ex-vrouw bereikte ook Nederland – en Godfried. Moet ook niet leuk voor ‘m zijn geweest hoor.
   De Bultenaar ging ondertussen door met het veroveren van zijn grondgebied. Zijn vijanden besloten dat het maar eens afgelopen moest zijn: Godfried werd in 1076 in Vlaardingen uit de weg geruimd.
   De moord maakte veel indruk. Een sicarius (sluipmoordenaar) wachtte Godfried op toen die zich ‘wegens een natuurlijke behoefte’ had teruggetrokken op het gemak. Daar stak de dader, ene Gijsbrecht, hem in zijn achterste.
   Het slachtoffer van de Vlaardingse toiletmoord leefde nog een week voordat hij – je moet je voorstellen dat zoiets vreselijk gaat ontsteken – overleed.

Over toiletbezoek gesproken: dit fraai vormgegeven boekje zou ik het liefst in één ruk uit willen lezen, maar ik besloot om het een plekje te geven in het toilet. Zo word ik iedere keer verrast door een nieuw figuur, nieuwe bijnaam en een nieuw stukje intrigerende geschiedenis. Want er staan nog zoveel meer leuke stukjes in dit boekje!

Zo wordt een toiletbezoek een feestje! In ieder geval feestelijker dan het toiletbezoek van Godfried de Bultenaar.