#112 terug Europa in

In Europa – proloog

Als ik de vraag zou krijgen welk boek hét beste geschiedenisboek ooit is, zou ik meteen naar de boekenkast lopen om er een dikke pil uit te pakken. Er bestaan zoveel mooie, goede en interessante geschiedenisboeken (en stripboeken), maar ééntje steekt daar toch wel echt met kop en schouders bovenuit. En het is dit jaar 20 jaar geleden dat het boek uitgebracht werd.

Het beste geschiedenisboek ooit blijft, in mijn optiek, In Europa van Geert Mak.

Europese Steinbeck

Geert Mak is geen historicus, zoals hij dat zelf vaak op bescheiden toon benadrukt. Hij is een journalist. Maar dat juist die twee dingen, journalistiek en geschiedkunde, bijzonder goed samengaan, heeft Mak met zijn In Europa bewezen. Er is geen ander boek als dit boek. Het zijn twee reizen die Mak hier maakt: eentje door het Europa van 1999 en eentje door die hele akelige, spannende, bewonderingswaardige en dynamische twintigste eeuw. Hij liet zich er voor inspireren door John Steinbeck, een Amerikaanse schrijver die in de jaren 60 een inspectietocht maakte door de Verenigde Staten, om te zien hoe zijn land ervoor stond. Maar Mak gooit er met zijn In Europa ook bergen geschiedenis en persoonlijke verhalen tegenaan. 

Omdat het dit jaar 20 jaar geleden is dat het boek uitkwam, en het 25 jaar geleden is dat hij zijn reis maakte, lijkt het me leuk In Europa eens te herlezen. Want inderdaad, hoe lag dat continent erbij in 1999? De eeuwwisseling was toch vooral een moment van vreugde en opluchting: de oorlogen waren geweest, muren waren gevallen, Europa was eensgezinder dan ooit. Dat lijkt inmiddels al lang geleden.

Je vraagt je af waar het mis heeft kunnen gaan. In de afgelopen kwart eeuw is er zoveel gebeurt – noem een Brexit – dat het lijkt alsof die hele eurotriomfstemming als een hoopje sneeuw is weggesmolten. Nu heeft Mak in zijn vervolg Grote Verwachtingen al gepoogd daar antwoorden op te geven, maar dat gaat over de recente geschiedenis en zelfs al de toekomst. Ik wil graag terugreizen. Naar het einde van de vorige eeuw en daarvoor, die hele verdraaide 20^e eeuw door. Kriskras door Europa.

Bassie-en-Adriaan-Europa

Soms moet ik nog denken aan een jeugdserie waarvan eindeloos herhalingen werden uitgezonden. De een was een acrobaat, de ander zat vol met kattenkwaad. Ze reisden door Amerika, moesten pakketjes ophalen voor een geheimzinnige opdrachtgever (wie dat was heb ik nooit meegekregen, net zomin de beloofde confrontatie tussen de Baron en het tweetal, maar dat terzijde) en bezochten zodoende allerlei hoogtepunten van verschillende staten. De scene waarin Bassie een eitje op zijn motorkap bakt in Death Valley staat me nog steeds helder voor de geest.

Die serie bestaat er ook over Europa. Ik herinner me Bassie die verliefd werd op het beeld van de kleine zeemeermin in Kopenhagen, zich dronken at aan Franse drankpannenkoeken in Mont Saint-Michel, een hand in een Romeins masker stak waarna hij Adriaan voor de gek hield dat die eraf gehakt was, enzovoort, enzovoort.

Hoewel de serie vooral een spannend avontuur was, legde Adriaan, de serieuze van de twee, ondertussen van alles uit over geschiedenis en de cultuur van de landen die ze bezochten. Ik vond dat altijd zo wonderlijk: we verschillen zoveel van elkaar en toch lijkt alles zo bekend. Lange tijd heb ik, wanneer ik aan Europa dacht, mij een soort Bassie-en-Adriaan-Europa voorgesteld.  

25 jaar later

Het lijkt me leuk om 25 jaar na zijn reis en 20 jaar na het verschijnen van het beste geschiedenisboek ooit, weer eens een deuk te nemen in die Europese geschiedenis. Daarbij ben ik vooral benieuwd naar het Europa van 1999, wat Geert Mak heeft gezien en heeft opgetekend. Misschien kan het helpen om het huidige Europa beter te begrijpen.

Daarnaast is Mak ook gewoon een meesterverteller, laten we eerlijk zijn, met een scherp oog voor hele kleine minuscule details, die iedereen verder over het hoofd ziet, maar waar hij betekenis aan geeft. Zoals bijvoorbeeld aan het begin van zijn reis, in de trein naar Parijs:

Na Roozendaal werden de masten van de bovenleiding roestig: de enige grensaanduiding die nog restte tussen het ordentelijke Nederland en de rest van Europa.

En dan zitten we nog maar in het begin.

Bloggen

Bloggen is een goede manier om dingen beter te kunnen begrijpen. Daarom lijkt het me leuk om het boek te herlezen, en aan ieder hoofdstuk een klein blogpostje te wijden. Omdat ik nu eenmaal weer in die twintigste eeuw zit, meer wil weten over de totstandkoming van de Europese Unie, omdat ik nog steeds het gevoel heb dat het verleden ons bepaalt en graag wil begrijpen hoe.

En omdat, ik kan het niet vaak genoeg zeggen, In Europa het allerbeste geschiedenisboek ooit is.

Maar eerst ga ik terug naar waar het allemaal begon, met Geert Mak in de trein naar Parijs, terug naar de Wereldtentoonstelling, die een stralende nieuwe eeuw beloofde.